🌓 جامعه‌شناسی جنبش‌های مردمی - بخش پانزدهم
✍️ حسین شیران

.

بطور مشخص در سراسر این نوشتار و باقی نوشتارها باور بنیادی من اینست که در هر کجا، نه فقط در ارتباط با جنبش‌های مردمی بلکه در کل در راستای همه اهداف و آرمان‌های خرد و کلان انسانی و اجتماعی، مسئولیت هدایت جامعه با "عقلای قوم" است. بر این اساس اگرکه فکر می‌کنیم امروز و در این برهه از زمان کم‌وکیف زندگی اجتماعی ما به نسبت مطلوب و مقبول است یعنی عقلای ما تاریخا و تحققا خوب از پس رسالت خویش برآمده‌اند و اگر که نه، با کاستی‌ها و ناراستی‌هایی مواجه است ناگزیر باید بپذیریم که در این زمینه ضعف‌هایی داشته و داریم.

.

نخست پیش از آن‌که به ارزیابی و آسیب‌شناسی این موضوع جزئا در بحث جنبش‌های اجتماعی و کلا در همه ابعاد زندگی اجتماعی بپردازیم بهتر است "تعریف مشخصی" از عقلای قوم داشته باشیم. ولتر روال خوبی که داشت پیش از ورود به هر بحثی با هر کسی از او می‌خواست نخست واژه‌هایی که بکار می‌برد را برایش تعریف کند و منظورش از آن را مشخص سازد. بر این اساس ما هم در ادامه سعی می‌کنیم در راستای رسیدن به یک توافق میان‌ذهنی معین و معتبر به یک تعریف مشخصی از این واژه برسیم و بعد تا حد ممکن "تیپ ایدئالی" از آن، به تعبیر وبری، ارائه دهیم.

.

عقلای قوم کیستند؟ بدیهی است ما وقتی واژه‌ی "عقلا" را بکار می‌بریم منظورمان نه به وجه عام همه‌ی کسانی که صاحب عقل‌اند بلکه به وجه خاص معدود کسانی‌اند که طبیعتا و تربیتا در امر تعقل تبحر و تشخص دارند- "اربابان عقل"؛ "خداوندان عقل"؛ و بعد وقتی متعارفا واژه‌ی "قوم" را به آن اضافه می‌کنیم یعنی تنها آن دسته از عقلا مدنظرمان است که تعقل و تفکر‌شان در خدمت قوم است و به "تدبیر" (یعنی نظرا و عملا) به سروسامان‌دهی و سلامت و سعادت قوم می‌کوشند؛ از قوم هم که مشخصا "ملت و مملکت" هر دو را باهم و بسته‌بهم در نظر داریم- چه یکی بی دیگری نه ممکن است و نه معنی دارد.

.

و اما این "تدبیر" که می‌گوییم هیچ چیز کمی نیست؛ در واقع کلیدی‌ترین مفهوم در بحث مسائل اجتماعی همین "تدبیر" است و بس، چه حقیقتا هر آنچه لازمه‌ی کار است در آن موجود و ملحوظ است- یعنی باید که باشد و گرنه تدبیر نیست؛ از توجه و تمرکز و تفکر به مسأله و توضیح و توصیف و تبیین علل و شرایط تأثیرگذار و زمینه‌ساز آن بگیر تا تکلف و تعهد به چاره‌جویی و چاره‌سازی و شناخت راه‌ها و روش‌ها و تعیین و ترسیم راهبردها و راهکارها و اسباب و اساس مداخله و حتی پی‌گیری انجام و فرجام کار و پیش‌بینی نتایج و پیامدها و احتمالات و ... .

.

بدیهی است اینها همه کار یک نفر عاقل نیست، برای همین اینجا تکیه بر عنوان عقلای قوم است؛ در "تدبیر جامعه" به عقل و خرد جمعی نیاز است و این جز در "جمع عقلا" و خردمندان هیچ جای دیگری یافت نشود.

.

(باقی در بخش بعد)

.

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran

🌓 https://t.me/orientalsociology

⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers