🌓 جامعه شناسی در ایران: بین سیاست، دین و نفوذ غرب
✍️ نوشته: علی اکبر مهدی
🔄 ترجمه: حسین شیران

بخش هشتم

.

⏺ احیای علوم اجتماعی در دهۀ دوم انقلاب

پایان جنگ ایران و عراق، مرگ آیت‌الله خمینی، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، گسترش جنبش‌های دموکراتیک در جهان در حال توسعه و انتخاب علی اکبر رفسنجانی به ریاست جمهوری در سال 1989 [1368]، زمینه را برای جهت‌گیری جدید در رویه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی در کشور فراهم ساخت. دولت رفسنجانی با تشخیص افراطی بودن اقدامات انقلابی، نزدیک شدن به غرب را کلید زد، سرمایه‌گذاری خارجی را تشویق کرد، خصوصی‌سازی اقتصاد و تعدیل ساختاری را شروع کرد، فناوری غربی را وارد کرد، برخی محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی اعمال شده در اماکن عمومی را حذف کرد، بازگشت ایرانیان تحصیل کرده و ثروتمند را از خارج تسهیل کرد، به محیط‌های آموزشی آزادی داد و برخی برنامه‌های رها شده را دوباره برقرار کرد.

گذار از اقتصاد جنگی به دوران بازسازی و توسعۀ اقتصادی مستلزم جذب سرمایۀ خارجی از آژانس‌های بین‌المللی بود. پیش‌شرط این آژانس‌ها برای اعطای وام به جمهوری اسلامی ایران، آزادسازی دولت و برکناری برخی از وزرای تندور و نمایندگان بانفوذ در مجلس بود. این تحولات پیامدهای مثبتی برای نظام آموزشی ایران به همراه داشت و منجر به احیای گروه‌های علوم اجتماعی و افزایش اهمیت جامعه‌شناسی در حوزۀ عمومی بواسطۀ برخی از مداخلات گردید.

نخستین مورد از مداخلات در راستای احیای گروه‌های علوم اجتماعی و افزایش اهمیت جامعه‌شناسی در حوزۀ عمومی، تأسیس مرکز مطالعات راهبردی ریاست جمهوری بود که تعدادی از انقلابیون جوان اصلاح‌طلب را به خود جذب کرد تا در مورد جنگ، سیاست‌های انقلابی، امکان‌سنجی تحقق یک جامعۀ بدون طبقۀ اسلامی اتوپیایی، بیگانگی گستردۀ طبقۀ متوسط جدید جامعه با سیاست‌های دولت و اشتیاق برای تغییرات سیاسی مطالعه کنند. این محققان برای یافتن راه حل برای این مسائل، ناگزیر نظریه‌های غربی در باب تغییرات اجتماعی، مردم‌سالاری، جامعه مدنی و مدرنیته را مورد مطالعه قرار دادند.

دوم، گروهی از انقلابیون جوان پیرو ایده‌های دکتر علی شریعتی "ماهنامۀ کیان" را تأسیس کردند. کیان با برچسب خوردن به عنوان یک مجلۀ "چپ نظری" به دژ متفکران اصلاح‌طلب اسلامی مرتبط با دکتر عبدالکریم سروش- عضو روشنفکر مسلمان ضد مارکسیست شورای عالی انقلاب فرهنگی که دیگر یک متفکر مدرنیست شده بود، تبدیل شد. کیان در احیای سنت مدرنیستی تفکر اسلامی و توسعه تفسیرهای جدید از متون و اندیشه‌های دینی - که برخی از آن‌ها با نظرات نخبگان مذهبی سنتی صاحب قدرت مغایرت داشت، موفق بود. اعضای این گروه، مانند عمادالدین باقی، حمیدرضا جلایی‌پور، محسن گودرزی و حسین قاضیان در رشته جامعه‌شناسی مدرک گرفتند و به مداخله در حوزۀ عمومی پرداختند. آن‌ها به آموزش و تحقیق پیرامون مسائلی اجتماعی همچون ماهیت نگرش‌های عمومی در ایران و برخی مسائل از نظر سیاسی حساس مانند حقوق زندانیان روی آوردند.

ادامه دارد ...

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran
🌓 https://t.me/orientalsociology
⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers